"Próba nakreślenia politycznego portretu Stalina pozwoliła mi uświadomić sobie z niezwykłą ostrością, jak wiele w naszej historii wydarzyło się z powodu lekceważenia wolności. Wolność była celem wszystkich rewolucji rosyjskich. Ale, zdobywszy ją, prości ludzie nie potrafili nią dysponować. Stalin odrzucił wolność, ponieważ uznał,że jest niebezpieczna. Wolność żyje tylko w warunkach rzeczywistej demokracji. Jeśli takowej nie ma, wolność istnieje w formie widma, ideologicznego niewolnictwa, kultowych mitów i schematów. Stalin nie lubił nawet mówić o wolności. Uważano, iż ma ona jedno źródło - społeczne. Ale wolność społeczna może się przejawić jedynie w związku ze swobodą ducha.
Nie ma alternatyw dla wolności. "
Dmitrij Wołkogonow
Stalin. Wirtuoz kłamstwa, dyktator myśli. Warszawa 2006, s. 796-797.
Cytat: