Proces wykluczenia – Lidia Czukowska

Tom inaugurujący Serię im. Aleksandra Hercena – wspólną inicjatywę Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia oraz Kolegium Europy Wschodnie j im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego we Wrocławiu. W XIX wieku patron serii – jak o prawdziwy obywatel wolnej Europy – walczył o godność wszystkich ludzi, bez względu na to, czy przebywał we Francji, Włoszech, czy w ojczystej Rosji. Był też wielkim pisarzem, wydawcą oraz redaktorem pierwszej niezależne j od rosyjskiej cenzur y gazety – „Kołokoł”. Redaktorem naczelnym serii jest Adam Michnik.

Proces wykluczenia to książka podstawowa dla rozumienia trudnych związków literatury i polityki, świata wolnej kultury i świata opierającego się na autorytarnym przymusie. (…) Bohaterami Procesu wykluczenia są między innymi  Anna Achmatowa, z którą autorkę łączyła wieloletnia bliska przyjaźń, obszerne fragmenty mówią o losie Borisa Pasternaka, niezwykłym świadectwem są opisane ze stenograficzną dokładnością posiedzenia Związku Pisarzy, w czasie których koledzy pisarze usuwają z niego Czukowską. Dominującym tematem tej książki, prywatnej historii wolności i losów całego środowiska literackiego w okresie radzieckim jest więc w gruncie rzeczy pytanie podstawowe dla każdego inteligenta, któremu przyszło żyć w autorytarnym świecie: jak rodzi się konformizm, w jaki sposób małe kompromisy prowadzą do coraz większych ustępstw. Gdzie  przebiega granica, poza którą jest już tylko zdrada. [z Przedmowy Marka Radziwona]