Raport odpowiada na pytania, jakie działania ze strony Gruzji i jej europejskich partnerów mogą pomóc w otrzymaniu statusu kandydata do Unii Europejskiej.
Państwa Kaukazu Południowego od 2004 roku są traktowane przez UE jako potencjalni partnerzy w realizacji europejskich projektów integracyjnych, a także – w przyszłości – członkowie UE. W planach integracji europejskiej, jeśli weźmiemy pod uwagę aspekty polityczne oraz formalno-prawne, trzy państwa Kaukazu Południowego znajdują się wciąż na dalekim planie. Zasadniczy punkt odniesienia w procesie integracji europejskiej stanowi wciąż członkostwo we Wspólnocie. Jest jednak oczywiste, że wewnątrz UE mamy do czynienia z kilkoma poziomami integracji. Podstawowym z nich, swoistym jądrem integracji, jest nieformalna (dziś) wspólnota państw, które zakładały Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Wszystkie z tych państw należą do strefy euro, ale są także powiązane dodatkowymi więzami, które mają specyficzny charakter. Belgię, Holandię i Luksemburg wiąże Unia Beneluksu. Włochy, Francja i Niemcy oprócz wspólnej przynależności do UE łączą ze sobą dwustronne traktaty: elizejski, akwizgrański (Francja i Niemcy) oraz kwirynalski (Francja i Włochy). Kolejny krąg określający głębszą integrację stanowi strefa euro. Trzeci natomiast – to już cała UE i wszystkie państwa członkowskie.
UE wytworzyła jeszcze dodatkowe mechanizmy współpracy z partnerami europejskimi, ale też z tymi spoza jej członków, którzy przez tzw. inne mechanizmy współpracy zostali objęci politykami sąsiedztwa służącymi integracji w ramach kontynentu przy pomocy takich instrumentów, jak: strefa wolnego handlu, obszary bliższej współpracy politycznej w dziedzinie bezpieczeństwa itp. Obejmują one państwa europejskie niebędące członkami UE – np. Gruzję. Z tego punktu widzenia jako dodatkowy poziom integracji można interpretować więzi pomiędzy UE a państwami Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (ESWH, EFTA), do którego należą Szwajcaria, Liechtenstein, Islandia i Norwegia, a także ścisłe relacje traktatowe z Wielką Brytanią (w przeszłości należącej i do EFTA, i do UE).
Kolejny krąg państw uczestniczących w procesie integracji politycznej na kontynencie, aczkolwiek o niższej intensywności, stanowią te kraje, które posiadają oficjalny status kandydata do UE (choć nie wszystkie z nich formalnie prowadzą negocjacje akcesyjne). To przypadek Albanii, Czarnogóry, Macedonii Północnej, Serbii i Turcji. Ostatnie, które dołączyły do tego grona w czerwcu 2022 roku, ale nie rozpoczęły negocjacji członkowskich, to Mołdawia i Ukraina.
Istnieje też grupa europejskich państw, które zawarły z UE umowy o stowarzyszeniu, jednak nie mają statusu kandydata. Do tej grupy należą: Bośnia i Hercegowina, Gruzja i Kosowo. W przypadku Bośni i Hercegowiny oraz Gruzji dokumenty UE stosują kategorię „perspektywy europejskiej” na członkostwo, czyli niejako zapowiadają możliwość otwarcia drogi do kandydowania w przewidywalnym horyzoncie czasowym i po spełnieniu odpowiednich warunków. Umową stowarzyszeniową z UE dysponuje także Maroko – jednak stanowi ono oddzielny przypadek.
27 państw członkowskich UE, 4 państwa EFTA, Wielka Brytania, 7 państw kandydujących do UE, 3 państwa stowarzyszone z UE oraz Armenia i Azerbejdżan tworzą od niedawna Europejską Wspólnotę Polityczną działającą w zakresie współpracy politycznej i bezpieczeństwa. EWP, której pierwszy szczyt odbył się 6 października 2022 roku w Pradze, jest tworem nowym – z punktu widzenia poniższych rozważań jest jednak organizacją o tyle istotną, że stanowi najszerzej zakrojony na kontynencie projekt integracji politycznej, który opiera się na wspólnych działaniach w zakresie bezpieczeństwa, stabilności itd. oraz obejmuje państwa, które „główni gracze” uznają za europejskie i predestynowane do współpracy w ramach Europy. Na tej zasadzie uczestnikami szczytu stały się państwa Kaukazu Południowego, nie tylko stowarzyszona z UE Gruzja, ale też Armenia i Azerbejdżan. Z państw, które ze względu na położenie w Europie powinny uczestniczyć w szczycie EWP, nie została zaproszona jedynie Białoruś wspierająca rosyjską agresję na Ukrainę.
Tegoroczne przyspieszenie ustanowienia EWP może być interpretowane jako próba politycznej odpowiedzi na „ruski mir”. EWP może być także próbą wyjścia naprzeciw kojarzonym z francuskim i odpowiednio brytyjskim podejściem do koncepcji stopniowej integracji w UE (Europy wielu prędkości) albo jako realizację w praktyce idei Europy à la carte, w której jest miejsce dla chętnych do uczestnictwa w procesie integracji państw europejskich, ale na podstawie wybranych obszarów integracji. Oczywiście w tym wypadku dotyczyłoby to znacznie szerszej grupy państw niż tylko członkowie UE, po prostu odnosiłoby się docelowo do wszystkich państw europejskich. EWP nie odgrywa istotnej roli jako czynnik integracji w Europie, jednak warto zwrócić na nią uwagę ze względu na to, że obejmuje ona na tych samych prawach co inne państwa europejskie także trzy państwa Kaukazu Południowego.
