Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego we Wrocławiu wraz z Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku są współorganizatorami konkursu AMBASADOR NOWEJ EUROPY. Jest to konkurs na najlepszą książkę wydaną w języku polskim, która w sposób nowatorski przedstawia historyczne procesy lub aktualne doświadczenia Europejczyków, obserwowane z poziomu relacji społecznych i aktywności obywatelskich, zachodzących w obszarach kultury, edukacji, polityki i gospodarki. Książka musi być opublikowana przez polskie wydawnictwo.
W tym roku miała miejsce VIII edycja konkursu za rok 2019. W jej ramach organizatorzy otrzymali 79 zgłoszeń od 37 wydawców.
→ Lista zgłoszonych publikacjiSpośród nich Kapituła konkrusu, w której z ramienia Kolegium Europy Wschodniej zasiada Iwona Reichardt, wybrała finałową piątkę nominowanych do nagrody głównej.Autorom, wydawcom, tłumaczom oraz zespołom redakcyjnym serdecznie gratulujemy.Ogłoszenie laureata konkursu nastąpi w grudniu 2020 roku.
NOMINACJE
ŚMIERĆ NA KOSOWYM POLU.
HISTORIA MITU KOSOWSKIEGO
Ivan ČolovićPrzeł. Zofia Dimitrijević, Agnieszka Łasek, Magdalena Petryńska, Małgorzata Wierzbicka
HISTORIA MITU KOSOWSKIEGO
Ivan ČolovićPrzeł. Zofia Dimitrijević, Agnieszka Łasek, Magdalena Petryńska, Małgorzata Wierzbicka
Wydawnictwo Pogranicze
Ivan Čolović, wybitny serbski antropolog kulturowy i etnolog, autor szeroko nagradzanej książki „Polityka symboli. Eseje o antropologii politycznej”, wziął tym razem na warsztat jeden z najsilniejszych mitów narodowych we współczesnej Europie – mit kosowski. W swej publikacji Čolović łączy archiwistyczną skrupulatność historyka i otwartość badawczą antropologa kultury z rozmachem wytrawnego znawcy procesów i mechanizmów politycznych, zarówno krajowych, jak i międzynarodowych. Autor rozkłada na czynniki pierwsze same wydarzenia wokół bitwy na Kosowym Polu w 1389 r., rozmaite, nierzadko sprzeczne relacje na jej temat na przestrzeni lat, a także perspektywę różnych środowisk, grup etnicznych, narodów i państw. Następnie w brawurowy sposób dokonuje analizy powstałego na kanwie bitwy mitu oraz jego znaczenia dla współczesnego dyskursu politycznego i kulturowego w Serbii oraz innych krajach bałkańskich. Całość wieńczą wnioski interpretacyjne. W rezultacie czytelnik otrzymuje kompleksową i starannie wykonaną syntezę mitu kosowskiego. Choć publikacja ta nosi znamiona naukowej dysertacji, napisana jest w niezwykle przystępny i zarazem atrakcyjny sposób. Pomimo bardzo konkretnego przedmiotu analizy (mitu kosowskiego), Čolović przedstawia mechanizmy budowania i utrwalania narodowych mitów w taki sposób, że czytelnik może śmiało zastosować je do zupełnie innych realiów geograficzno-kulturowo-historycznych i z pewnością nie stracą one na swojej wartości. Ów uniwersalizm stanowi niewątpliwie o dodatkowym walorze książki. Jest to pozycja wyjątkowa na polskim rynku, z którą powinien zapoznać się każdy, kogo interesują zagadnienia historii, kultury i polityki europejskiej.
Międzynarodowe Centrum Kultury
Krzysztof Czyżewski jest nazywany praktykiem idei i określenie to w najlepszy sposób oddaje charakter aktywności, działalności publikacji autora „W stronę Xenopolis”. Wydana przez Międzynarodowe Centrum Kultury w ramach serii Biblioteka Europy Środka książka Czyżewskiego stanowi swoiste kompendium wiedzy na temat ‘pogranicznego’ charakteru tej części starego kontynentu. Czyżewski, bowiem jest przede wszystkim twórcą i dyrektorem Ośrodka “Pogranicze – sztuk, kultur, narodów” w Sejnach i Krasnogrudzie, na pograniczu polsko-litewskim, w niedalekim sąsiedztwie Białorusi i Obwodu Kaliningradzkiego. Tam stworzył wyjątkowe miejsce, do którego ściągają z całego świata ludzie nauki, kultury, literatury, sztuki i wielu innych dziedzin. Intelektualny ferment, który dzięki temu narodził się w Sejnach, znajduje swoje odzwierciedlenie w najnowszej publikacji Czyżewskiego. To prawdziwa intelektualna uczta i podróż przez meandry środkowoeuropejskich pograniczy, przez które zręcznie prowadzi czytelnika przewodnik – praktyk idei. W trakcie tej podróży czytelnik ma możliwość doświadczyć wszelkich niejednoznaczności, złożoności i skomplikowania, fascynujących, ale także tragicznych losów „Skrwawionych Ziem” – jak nazwał je autor przedmowy do książki Czyżewskiego – Timothy Snyder. Eseje tworzące ten zbiór pozwalają uświadomić sobie, iż Europa Środkowa to jedno wielkie pogranicze – prawdziwe Xenopolis.
Warsztaty Kultury w Lublinie
Powieść Natalki Śniadanko „Frau Müller nie zamierza płacić więcej” to nieoczywisty portret dzisiejszej Europy. Jej bohaterki, mieszkając i pracując we Lwowie i w Berlinie, podróżując do Wenecji i Krakowa, są nikim innym jak obywatelkami europejskiego świata. Nie do końca wolne od ciężaru własnej przeszłości, która przypadła na okres sowieckiej Ukrainy i wschodnich Niemiec, są one przedstawicielkami pokolenia, które łączy bezpośrednie doświadczenie autorytarnej opresji z realiami dzisiejszego kapitalizmu.
Tym samym, w intelektualnie prowokujący sposób książka Śniadanko inspiruje do refleksji nad kondycją społeczeństw europejskich, które z roku na rok coraz bardziej intensywnie spotykają się z przybyszami z państw Europy Wschodniej. Podejmując się opisania tych interakcji, a także od wielu lat funkcjonując na styku wielu kultur, Natalia Śniadanko, tworzy niezwykłe obrazy Nowej Europy.
Wydawnictwo Universitas
Zbiór esejów Martina Šimečki, w przekładzie Andrzeja Jagodzińskiego, to wyznanie miłości Czecha z urodzenia do swojej słowackiej ojczyzny z wyboru. Wyboru dla samego autora oczywistego, choć często niezrozumiałego dla innych. Dla Czechów Šimečka, opozycjonista czasów komunizmu, publicysta i pisarz, który do roku 1989 publikował wyłącznie w obiegu niezależnym, jest zbyt słowacki a dla Słowaków zbyt czeski. Lecz ten paradoks jest jego atutem. Ta swoista obcość w ojczyźnie pozwala mu dostrzec więcej i nie dać się sformatować według utartych narodowych stereotypów. Autor opisuje z miłością, a to znaczy krytycznie, drogę Słowacji od czasów komunistycznych po lata 90. i współczesność. Stara się wnikliwie rozszyfrować słowacki kod kulturowy. Diagnoza wydaje się szokująca: Słowacy to ludzie obojętni, którym na niczym nie zależy i którzy niejednokrotnie w swojej historii zawiedli. A obojętność to – jak pisze autor – „cichy wspólnik zła, bo nie przeciwstawia się jego rozpowszechnianiu w społeczeństwie”. Obojętność utorowała w latach 90. drogę do władzy Vladimirowi Mečiarowi, który systemowo łamał zasady demokracji, narzucając jedyny uznawany za słuszny wzorzec słowackiego patrioty: ślepo oddanego przywódcy rządzącej partii i jego wizji państwa. Pozostali mieli być wykluczeni. Jednak paradoksalnie w epoce Mečiara obojętność przerodziła się w swoje przeciwieństwo. Przebudziło się społeczeństwo obywatelskie i narodziło się nowe wyobrażenie narodu, w którym uznanie swej narodowej tożsamości nie zobowiązywało do lojalności wobec niedemokratycznego państwa. Przeciwnie – zobowiązywało do lojalności wobec demokracji i wartości cywilizacji zachodniej. Populiści ponieśli niespodziewaną klęskę.
Rozważania Šimečki wychodzą szeroko poza historię i współczesne społeczno-polityczne perypetie Słowacji. W słowackim lustrze przejrzeć się mogą Węgrzy, Polacy i każdy mieszkaniec Europy. I choć analizy dokonywane przez autora są niejednokrotnie bolesne, to z kart tej książki bije optymizm. Zmiana jest możliwa. Ostatnie słowo nie należy do wspólnika zła – obojętności.
Rozważania Šimečki wychodzą szeroko poza historię i współczesne społeczno-polityczne perypetie Słowacji. W słowackim lustrze przejrzeć się mogą Węgrzy, Polacy i każdy mieszkaniec Europy. I choć analizy dokonywane przez autora są niejednokrotnie bolesne, to z kart tej książki bije optymizm. Zmiana jest możliwa. Ostatnie słowo nie należy do wspólnika zła – obojętności.
Wydawnictwo Agora
Książka Magdaleny Grochowskiej, to cztery opowieści o ludziach, którzy mierzą się ze złem w czasach nieznoszących dywagacji, w czasach które żądają opowiedzenia się za systemem władzy totalitarnej. Bohaterów książki Grochowskiej łączą tytułowe czasy szaleństwa.
Książkę otwiera obszerny tekst o Pawle Hertzu, pisarzu, poecie, tłumaczu i wydawcy. Hertz był autorem wielu tomików poetyckich, książek, tłumaczem Tołstoja, Turgieniewa, Prousta, Burckhardta czy Hofmannsthala. Ale też więzień łagrów i późniejszy mistrz pokolenia narodowych konserwatystów.
Druga postać to porewolucyjny imigrant z Rosji, Dymitr Fiłosofow. Przed rewolucją należał do kręgu tworzonego przez pismo Mir Iskusstwa. Razem z Mereżkowskimi przyjechał w 1919 roku do Polski, gdzie miał już zostać do śmierci w 1940 roku. Jeszcze w Rosji poznał Józefa Czapskiego, co zaowocowało obopólną fascynacją. Późniejszy krąg jego znajomych, czyli Domek w Kołomnie stał się rodzajem klubu dyskusyjnego; spotkania w zasadzie dotyczyły literatury, choć ciążyła nad nimi polityka. Tu inna Rosja patrzy na inną Polskę. Kolejny bohater, Jerzy Stempowski, legendarny Paweł Hostowiec z paryskiej „Kultury”. Pisarz, tłumacz, jeden z najbardziej cenionych eseistów. Współpracował również z londyńskimi „Wiadomościami” oraz RWE w Monachium, gdzie od 1961 r. recenzował krajowe nowości literackie. Ostatnia część książki Magdaleny Grochowskiej to dzieje Kręgu z Krzyżowej, tak tę organizację nazwało Gestapo. Stworzyli ją właściciele majątku Krzyżowa na Dolnym Śląsku, Helmut i Freya von Moltke. Po aresztowaniu Moltkego w styczniu 1944 roku większość członków Kręgu z Krzyżowej przyłączy się do spisku Stauffenberga.
Wszyscy przywołani intelektualiści, którym przyszło żyć w marnych czasach mierzą się z doświadczeniem upadku ich świata. Podejmują, czasami wbrew sobie, decyzje, które nie pozwalają już zmienić biegu ich losu. Grochowska dotyka w przywoływanych postaciach uniwersalizmu. Ich postawy są nieustanie aktualne.