24 czerwca 2020 roku odbyła się trzecia debata internetowa, realizowana w ramach projektu „Ost/Wschód: polsko-niemieckie debaty o Wschodzie”, przy wsparciu finansowym warszawskiego biura Fundacji Heinricha Bölla i Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej. Organizatorem wydarzenia jest Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego oraz Deutsch-Russischer Austausch e.V. (DRA).
Podczas gdy Polska jest naturalnym sojusznikiem Ukrainy – przynajmniej od czasu, gdy druga z wymienionych wybiła się na niepodległość – pełni rolę jej adwokata w UE od 2004 roku, to silne wsparcie Niemiec, zaczęło się szczególnie rozwijać w latach 2013-2014, w trakcie i po rewolucji na Majdanie oraz agresji rosyjskiej, tak na Krymie, jak w Donbasie. Od tego czasu Niemcy znacząco przyczyniły się do wspierania reform na Ukrainie, podtrzymując swoje stanowisko dot. sankcji UE wobec Federacji Rosyjskiej oraz odgrywając kluczową rolę w formacie normandzkim.
„Aktorzy międzynarodowi odgrywają ważną rolę w negocjacjach między Ukrainą a Rosją”, przyznała Susan Stewart, szefowa działu Europy Wschodniej i Eurazji w niemieckim Instytucie Spraw Międzynarodowych i Bezpieczeństwa (SWP). „Bez formatu normandzkiego, sytuacja byłaby bardzo asymetryczna, bo Rosja ma znacznie więcej zasobów, w tym militarnych”. Stewart dodała, że strona niemiecka jest skłonna coraz bardziej i coraz odważniej zwracać uwagę na to, że Federacja Rosyjska jest stroną tego konfliktu, nie mediatorem – jak Niemcy czy Francja – jak sama próbuje się przedstawiać.
Tomasz Lachowski, adiunkt prawa międzynarodowego na Uniwersytecie Łódzkim, zauważył, że: „Ukraina odnosiła dotąd sukcesy na froncie sądowniczym”. Kraj ten złożył szereg skarg do sądów międzynarodowych, w tym do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (MTS), Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i Międzynarodowego Trybunału Prawa Morza (po zatrzymaniu przez Federację Rosyjską Ukraińskich żeglarzy i statków Cieśninie Kerczeńskiej w listopadzie 2018 roku). MTS potwierdził swoją jurysdykcję w tej sprawie.
Uczestnicy debaty jednogłośnie stwierdzili, że porozumienia mińskie, choć obecnie nieefektywne i niewykonalne, to pozostają obecnie jedyną możliwością pokojowego rozwiązania konfliktu zbrojnego. Oczywistym jest, że Ukraina i Rosja różnie interpretują te postanowienia, a te kontrowersje raczej nie znikną. Tomasz Lachowski stanowczo podkreślił, że Ukraina powinna być ostrożna, by nie zapewnić żadnej formy prawnego uznania DNR-LNR. Jednocześnie, regularne spotkania trójstronnej grupy kontaktowej, zwłaszcza w kwestiach humanitarnych, odniosły pozytywny wpływ. Takie kroki jak naprawa infrastruktury czy przywrócenie dostaw wody mogą wydawać się drobiazgiem, ale mają fundamentalne znaczenie dla życia codziennego cywilów, którym pozostaje funkcjonować w strefie konfliktu.
Jednym z najbardziej kontrowersyjnych pytań, jakie można by zadać – przyznała Stewart – jest to o wybory. Jej zdaniem jest jeszcze za wcześnie na rozpoczynanie jakiejkolwiek dyskusji dotyczącej ich organizacji. „Praktyka pokazuje, że w strefie konfliktu lepiej jest odczekać rok, może dwa, po ustabilizowaniu się sytuacji w zakresie polityki i bezpieczeństwa. Ludzie potrzebują czasu, by przystosować się do nowej rzeczywistości, by wypracować stanowisko wobec sił politycznych. Jednocześnie, siły te potrzebują czasu by ponownie się pojawić. Jesteśmy o lata świetlne od przeprowadzenia wyborów na okupowanym terytorium”. W podsumowaniu Steward doradziła ukraińskiemu rządowi oraz jego partnerom międzynarodowym, by skupili się na pilnych kwestiach humanitarnych, praw człowieka, opracowując jednocześnie długoterminowe strategie dla całego regionu Donbasu i poszukując nowych dróg do rozwiązania konfliktu.
Debatę można obejrzeć w całości na kanale YouTube „New Eastern Europe”
Kolejne spotkania online na temat polskiej i niemieckiej polityki wschodniej będą ukazywać się do lata 2020 roku.
Aby uzyskać więcej informacji, skontaktuj się z nami.
Adamem Balcer (adam.balcer@kew.org.pl)
Timem Bohse (tim.bohse@austausch.org)
