W ostatnich latach historia zdecydowanie przyspieszyła na Wschodzie. Kraje poradzieckie znalazły się w przełomowym momencie we wszystkich wymiarach (gospodarka, geopolityka, społeczeństwo, tożsamość, systemy polityczne).
Dotychczasowe postsowieckie modele rozwoju ekonomicznego i legitymizacji politycznej wyczerpują się, czego przejawem są rewolucje i masowe demonstracje, a nawet konflikty zbrojne. Ważną rolę w tym przesileniu odgrywają – niewystarczająco docenione w refleksji Zachodu na Wschodem – przemiany tożsamościowe i kulturowe. „Trzeci Rzym” okazuje się być ważniejszy niż trzecia nitka kolejnego gazociągu. Konfliktu Rosji i Ukrainy nie zrozumiemy bez kontekstu historyczno-kulturowego: rosyjskiej idei imperialnej z jednej strony, a z drugiej – wizji wolności kozackiej oraz tradycji antysowieckiej partyzantki UPA jako fundamentów nowej tożsamości ukraińskiej.
Procesom tożsamościowym towarzyszą przemiany demograficzne. Najważniejszym zjawiskiem jest systematyczny wzrost udziału procentowego muzułmanów w przestrzeni poradzieckiej – głęboko zróżnicowanych etnicznie, kulturowo i społecznie. Już dziś stanowią niedużo mniejszą część mieszkańców byłego ZSRR niż etniczni Rosjanie. Ten trend, połączony z migracjami zmieniającymi strukturę poszczególnych regionów w ramach obszaru poradzieckiego, będzie narastał w najbliższych dekadach
Raport został przygotowany przez Adama Balcera na konferencję Polska Polityka Wschodnia 2016.
Projekt współfinansowany przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych w ramach
konkursu „Wsparcie wymiaru samorządowego i obywatelskiego polskiej polityki
zagranicznej 2015”.
