Decyzją Kapituły Nagrodę Jana Nowaka-Jeziorańskiego w 2015 r. przyznano Tomasowi Venclowie, litewskiemu poecie, prozaikowi, eseiście, literaturoznawcy, publicyście, krytykowi i tłumaczowi – za twórczą wierność wartościom, które stanowią fundament europejskiej cywilizacji.
Uroczystość wręczenia Nagrody odbędzie się 3 czerwca o godz. 17.00 w auli Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu w przeddzień rocznicy pierwszych częściowo wolnych wyborów do Sejmu w roku 1989.
Nagroda wręczana jest corocznie osobom bądź instytucjom, których życie, działalność, aktywność przyczyniły się lub przyczyniają do tworzenia struktur niepodległej Polski oraz budowy społeczeństwa obywatelskiego.
Nagroda ustanowiona została 4 czerwca 2004 przez Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Prezydenta Wrocławia, Uniwersytet Wrocławski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich i Kolegium Europy Wschodniej.
Materialną formą Nagrody jest statuetka wykonana przez prof. Jacka Dworskiego.
Tomas Venclova (ur. 11 września 1937 r. w Kłajpedzie) – litewski poeta, prozaik, eseista, literaturoznawca, publicysta, krytyk i tłumacz, syn pisarza Antanasa Venclovy. W czasie II wojny światowej mieszkał z rodzicami w Kownie, a od 1946 r. – w Wilnie. W atach 1954–60 studiował filologię na Uniwersytecie Wileńskim, a następnie w latach 1966–71 semiotykę i literaturę rosyjską na uniwersytecie w Tartu.
Podczas studiów poznał język i literaturę polską, co zaowocowało jego przekładami polskiej poezji (m.in. Herberta, Miłosza, Norwida i Szymborskiej) na język litewski oraz biografią Aleksandra Wata, a d 1983 r. jest członkiem zespołu redakcyjnego „Zeszytów Literackich”.
Od młodości Tomas Venclova związany był z litewską i rosyjską opozycją antykomunistyczną. W latach 70. działał w litewskim ruchu obrony praw człowieka, współtworzył litewską filię Komitetu Obrony Praw Człowieka. Zagrożony represjami, w 1977 r. wyemigrował na stałe do Stanów Zjednoczonych, za co pozbawiono go obywatelstwa ZSRR.
W nowej ojczyźnie działał w organizacji pisarzy emigracyjnych i wykładał początkowo jako profesor wizytujący na uniwersytecie w Berkeley, a od 1993 r. jest profesorem języków słowiańskich i literatury na Uniwersytecie Yale.
Tomas Venclova jest doktorem honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Uniwersytetu Gdańskiego, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, uniwersytetów w Kownie i w Kłajpedzie, a także laureatem wielu nagród i wyróżnień – otrzymał m.in. Litewską Nagrodę Państwową, Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” oraz Krzyż Wielki Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej.
Jest autorem licznych publikacji w języku rosyjskim, litewskim i angielskim, tłumaczonych na wiele języków. W języku polskim ukazały się m.in.: Dialog o Wilnie (II obieg; wspólnie z Cz. Miłoszem 1981, 1984), Siedem wierszy (II obieg; przekł. z litewskiego przy współpracy autora S. Barańczak 1986), Rozmowa w zimie (oprac. S. Barańczak, przedm. J. Brodski; Zeszyty Literackie 1989, 1991, 2001), Kształty nadziei (1995), Aleksander Wat: obrazoburca (przekł. z ang. J. Goślicki 1997), Eseje. Publicystyka (2001), Niezniszczalny rytm: eseje o literaturze (2002), Opisać Wilno (przekł. A. Kuzborska 2006).
